Sabit bir gelir olmadan trade atmak
Sabit bir geliriniz olmadan yatırım yapılabilir mi? Şayet gündelik gereksinimlerinizi karşılamak için trade atıyorsanız rahat bir halde süreç alabilir misiniz? Aç satıcı ile tok satıcı ortasında fark var mıdır? Trade ve yatırım kararlarında istikrarlı bir başarıyı yakalayabilmek için sabit gelirin değeri nedir?
Yatırım yapmaya ve trade atmaya başladığımdan beri, birçok farklı şartta süreç almayı deneyimledim. Sabit bir gelire sahip olduğum devirlerde de paraya gereksinimim olduğu vakitlerde da trade atıp spot alımlar yaptım. Hâlihazırda trade ve süreç günlüğü tuttuğumu evvelki yazılarımda söylemiştim. Geçtiğimiz günlerde notlarımı karıştırırken fark ettiğim bir örüntüyü bugün tartışmak istiyorum.
Aldığım yatırım kararları ve attığım trade’lerdeki muvaffakiyet oranı, süreçte kalabilme mühleti, kârlılık ölçüsü üzere birçok faktörün sabit bir gelirimin olup olmamasından ve yatırım yapma/trade atma gayemden etkilendiğini tespit ettim. Sonrasında toplumsal medyada yaptığım kısa bir araştırmayla bunun birçok kişi için birebir formda tekrarlandığını fark ettim. Hepinizin bildiği üzere kesimdeki bireylerin kimileri tam vakitli trader’lık/yatırımcılık yaparken birçok kişi hâlihazırda diğer bir işte çalışırken tıpkı vakitte yarı vakitli olarak trader’lık/yatırımcılık yapmaya çalışmakta. Ben de ikinci kümedeki bireylerden birisiyim. Toplumsal psikolog olmamın yanı sıra tıpkı vakitte yarı vakitli olarak trade’ler atmakta/yatırım yapmaktayım.
Bu yazıyı yazma hedeflerimden birincisi aslında birçok kişinin tam vakitli trader olmanın hayalini kurmasından gelmekte. Sahiden de tüm vaktinizi kendinizin denetim ettiği, gününüzü dilediğiniz üzere kullanabildiğiniz, istediğiniz yerden çalışabildiğiniz ve kimseye hesap vermediğiniz bir işinizin olması çok beğenilen görünmekte. Ama bu işin de art planında dikkat edilmesi gereken birtakım noktalar olduğunu unutmamak gerekiyor. Bu evrede ferdî tecrübelerimi ruhsal bir çerçeveden manalandırarak sizlerle paylaşmak istiyorum.
Hazıra dağ dayanmaz
Başlangıçta ben de bir müddetliğine tam vakitli trader ve yatırımcı olmayı denemiştim. Bir yandan spot yatırımlık coin araştırması yaparken bir vakitten da aldığım eğitimlerden hareketle grafiklere çalışıyor ve alabileceğim marjin süreçlere bakıyordum. Kenarda hâlihazırda birikmiş bir param olduğu için rahat takılabiliyordum ve marjin süreçler için toplam kasamın çok küçük bir kısmını ayırmıştım. Birinci bir ay her şey yolunda gitmişti, kasamı ikiye katlamıştım lakin sonrasında yaptığım tek bir yanılgılı süreç en başa geri dönmeme yol açmıştı. Bu noktada hem bir aylık vaktim çöp olmuştu (şu anki bakış açımla çöp olmadığının, tecrübe olarak bana geri döndüğünün farkındayım) hem de gündelik gereksinimlerimi kenardaki paramdan harcadığım için ayı artıyla kapatamamak beni germişti. Sonrasında biraz orta vererek süreç üzerine ayrıntılı bir halde düşündüğümde sabit bir gelirim olmadığı için kenardaki paramdan harcamaya devam edeceğimin ve şayet ayı kârla kapatamazsam kasamın büyümek yerine küçülmeye başlayacağını ve hazıra dağ dayanmayacağının farkına vardım. Tahminen o etapta uç bir niyetti lakin ayı süreçler açısından nötr bir biçimde kapatsam bile her ay, bir evvelki ayın gündelik harcamalarını da kazanmak için uğraşacağımdan gerilim ve telaş düzeyim de katlanarak büyüyecekti.
Şu anda geriye dönüp baktığımda sabit bir gelir olmadan tam vakitli trader yahut yatırımcı olmanın çok mümkün olmadığını düşünmekteyim. Sabit geliri olmayan bireyler her aldıkları süreçte mevcut süreç yükünün yanı sıra tıpkı vakitte gündelik muhtaçlıklarını gidermeye ve buna karşın kasalarını büyütmeye dair ekstra dertlere sahip olacak. Süreç almanın, süreçte kalmanın ve süreci gerçek noktada kapatabilmenin bile sıkıntı ve gerilimli olduğu bir piyasada bu usul ekstra yüklerle işiniz çok daha güç olacaktır.
İntikam trade’i
Para kazandığınız sürece her şey yolunda gidebilir ama öte yandan para kaybetmeye başladığınız noktada, yani gündelik harcamalarınızın yanı sıra süreçlerde de başarısız olduğunuzda hem gündelik gereksinimlerinize dair parayı hem de kaybettiğiniz paraları kompanse etmeye çalışacaksınız. Gelinen bu evrede ise duygusal davranmaya, piyasa yapıcılar tarafından gerçekleştirilen manipülasyonlara daha açık olmaya ve bilişsel yanlılıklara yakalanmaya başlayacaksınız. Zira ana isteğiniz, kasanızı büyütmenin yanı sıra tıpkı vakitte kaybettiğiniz paraları da yerine koymak olacaktır: İntikam trade’i. Kenarda tuttuğunuz para azaldıkça var olan tasa ve gerilim seviyesi de artacak, bahsettiğim tesirlere daha çok maruz kalacaksınız. Hasebiyle böylesine kritik bir noktada daha dikkatli olmanız gerekecektir.
Sabit bir gelirinizin olduğu senaryolarda ise trader’lık yapmak ve yatırımcı olmak hem çok daha inançlı hem çok daha rahat hem de çok daha kolaydır (sabit bir gelirinizin olmadığı senaryoya kıyasla). Örneğin aylık 50.000 TL sabit bir geliriniz olduğunu düşünelim, tüm masraflarınızı çıkarttığınızda geriye 10.000 TL’nin kaldığını ve bunu yatırım/trade için ayırdığınızı farz edelim. Yani her ay riske edebileceğiniz (gitse bile üzülmeyeceğiniz) 10.000 TL’niz mevcut ve bu parayı kaybetseniz dahi temel gereksinimlerinizi karşılamanızı engelleyen rastgele bir risk bulunmamakta. Hasebiyle önünüze çok daha berrak bir biçimde bakabilmektesiniz zira art planda dikkat etmeniz gereken ekstra yükleriniz bulunmamakta.
İhtiyaçlar hiyerarşisi
İlgili önermeyi Abraham Maslow’un Gereksinimler Hiyerarşisi ile açıklayabiliriz. Maslow’a nazaran insanların “kendini gerçekleştirebilmesi” için öncesinde piramidin alt basamağındaki fizikî muhtaçlıklar yahut güvenlik muhtaçlıkları üzere faktörleri aşması gerekmekte (Maslow tarafından “kendini gerçekleştirme” daha soyut bir bağlamda değerlendirilmiş lakin birebir mantaliteyi buraya da uyarlayabiliriz). Demek istediğim şu ki art planda uğraşmanız gereken kaygılarınız (kira, taksit ödemesi, beslenme sarfiyatları vs.) bulunmadığı sürece hem süreçlerinizi ve yatırım kararlarınızı daha yanlışsız bir biçimde alabilirsiniz hem de süreci taşımaya ve kapatmaya yönelik zamanlamayı daha uygun yapabilirsiniz. Birçok kişinin hâlihazırda kârda olan süreçlerini taşımayı sürdürememesinin nedenlerinden birisinin de bu olduğunu düşünmekteyim ama bu mevzuyu da bir öbür yazımızda tartışabiliriz.
Maliyeti düşürerek yüzü rasyonaliteye çevirmek
Son vakitlerde marjin süreç almak yerine spot süreç almayı tercih ediyorum ve sabit bir gelirim de olduğu için spot işlemlerimi ziyanda dahi olsa taşımakta daha rahat hissettiğimi de vurgulamak istiyorum. Hiçbir vakit en tabanı ya da en zirveyi tutturmak üzere bir gayem olmadı, orta ve uzun vadeli bir yatırımcı olduğumdan beri kademeli alım ve satım yapmayı alışkanlık edindim. Bu sayede de ziyanda olan süreçlerimde bile histerik davranmak yerine maliyetimi düşürerek rasyonel bir formda hareket edebiliyorum.
Yazıyı noktalamadan evvel unutmayalım ki herkesin seyahati biricik ve kendisine özel. Her birimiz yatırımcı profili, risk algısı, portföy büyüklüğü, şahsî özellikler, ruhsal sağlamlık üzere birçok boyut açısından farklılaşmaktayız. Hasebiyle ben bahsettiğim şeyleri deneyimledim diye siz de tıpkı yollardan geçmek zorunda değilsiniz. Trade/yatırım hayatına direkt tam vakitli olarak başlayan ve başarılı olan bireyler de bulunmakta (sayıları çok çok az da olsa). Yeniden misal formda bazıları için öteki hiçbir alternatifinin olmaması büyük bir kamçılayıcı tesir yaratabilmekte. Bu yüzden sizlerin de o şahıslardan birisi olamayacağınızı sav etmiyorum. Altını çizerek kendi tecrübelerimi ve bölümdeki başka bireylerin tecrübelerini ruhsal bir perspektifle destekleyerek anlattığımı ve temkinli olmanız gerektiğini tekrarlamak istiyorum. İstikrarlı bir biçimde büyümek için yaptığınız kusurları fark etmeniz, dikkatli olmanız gereken noktaları evvelden belirlemeniz ve proaktif yaklaşabilmeniz epey kritik.
