Bitcoin’den korkmak mı, kaçınmak mı? (II)

Kişilerin Bitcoin’e yönelik önyargılarına dair serimizin ikinci yazısıyla devam ediyoruz:

Dünya şimdiye kadar lale balonu (laleye talep o kadar çok arttı ki beşerler bir lale için konutunu, otomobilini satmıştı), dot-com balonu (İnternetin yaygınlaşmasıyla teknoloji şirketleri var olan potansiyelleri üzerinden değerlenmeye başladı ve çok değerlemeler sonucu balon patladı), gayrimenkul balonu (mortgage sistemiyle birlikte beşerler krediye çok kolay bir halde ulaştı, konut fiyatları süratle yükseldi ve çok arzın kâfi taleple karşılanamaması sonucu sistem patladı) üzere birçok krizle karşı karşıya gelmiştir. Balonların ortak özelliği rasyonel kararlardan çok duygusal kararlara dayanması ve fiyatların süratli bir formda artıktan sonra sert bir formda düşmesiyle sonuçlanmasıdır. Beşerler Bitcoin’in de emsal bir halde balon olabileceğini düşünmekteler. 2017 ve 2021 yıllarındaki büyük düşüşlerden sonra da birçok şahıstan “Bu da başkaları üzere balondu” telaffuzlarını duymuş, bu mevzudaki yazıları okumuşsunuzdur. Ancak görülebileceği üzere ortalama her dört yılda bir Bitcoin fiyatı yeni bir rekor tazeleyerek yoluna devam etmiş, balon olmadığını ispatlamıştır.

Açgözlülüğünüzü dizginleyin

Burada parantez açarak Bitcoin’in balon olmadığını, öte yandan kripto para dalında çok sayıda dolandırıcı proje olduğunu ve çeşitli balonların ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Örneğin NFT ve Metaverse’ten arsa almak üzere birçok sorunlu durum, dala olan itimadı hayli zedelemiştir. Bu noktada gerçek dünyada karşılığı olan, ülkelerin ve kurumsalların da tanımaya başladığı paritelere yatırım yapmak (BTC, ETH, LTC, AVAX, RENDER vs.) çok daha akla yatkın olacaktır. Ferdî bir yorum olarak risk profilinize ve portföy dağılımınıza bağlı olarak toplulukların sahiplendiği coin’lerin de (NST, Doge, Shib, Pepe vs.) yatırım aracı olarak değerlendirilebileceğini düşünmekteyim. İşin özü araştırmaktan ve dağılımınızı istikrarlı bir halde yapmaktan, riskinizi yönetebilmekten ve açgözlülüğünüzü dizginleyebilmekten geçmekte.

Kripto para platformları aracılığıyla ortaya çıkan hırsızlık, kara para aklama, yasadışı vurgunlar üzere birçok olay bireylerin bu kesime aralı durmasına ve inanç duymamasına yol açmaktadır. Sahiden de birden fazla sefer borsaların hacklendiğini, kullanıcıların parasını alıp kaçtığını ya da kullanıcıların parasıyla süreç yaptığını, kullanıcıların aykırısı istikamette yüklü süreçler açtığını ve onların süreçlerini patlattığını (basite indirgeyecek olursak şike yapmak üzere düşünebilirsiniz), kara para aklama üzere olaylara karıştığını, terör örgütleriyle iş birliği yaptığını vs. gördük.

Fakat tekrar de tüm bunların Bitcoin’den bağımsız olduğunu, aracı kurumların güvenilirliğiyle ilgili olduğunu fark etmek zorundayız. Devletlerin bu aracı kurumları denetlemeye başladığını, “Kripto Kanunu” üzere uygulamalara başladığını görmekteyiz. Münasebetiyle uzun vadede işler bu şekil aracı kurumlar açısından da yola girmeye başlayacaktır. Ferdî bir yorum olarak işin aracı platform kısmı bende de güvensizlik hissi oluşturmakta lakin bunun sadece kripto varlık platformlarına özel olmadığını düşünüyorum. Bundan ötürü bu hususta sızlanmak ya da bu biçim alanlara yatırım yapmaktan kaçınmak yerine tahlil odaklı yaklaşılmasının (örneğin ben bakiyemi dört farklı borsaya güvenilirlik seviyelerine nazaran dağıttım) çok daha yanlışsız olduğunu düşünüyorum. Inside Job üzere belgeselleri izlerseniz aslında yatırım dünyasının genelinde dönen birçok sorunu fark edebilir ve kimlerle karşı karşıya olduğunuzu kavrayabilirsiniz.

Kripto paralarla yapılan ödemeler ve transferler ekseriyetle birkaç yolla yapılabilmektedir. Ağ transferi üzerinden yapılan transferlerde cüzdan adresiniz aracılığıyla rahat bir formda süreç yapabilirsiniz ama cüzdan adresine dair tek bir karakterin bile yanlış olması paranızı bir daha geri alamayacağınız manasına gelmektedir (karşı taraf size yollamadığı sürece). Bu da kullanıcılarda ekstra bir gerginliğe yol açabilmektedir zira yapılacak tek bir kusur, geri dönüşü olmayan bir formda sonuçlanmaktadır. Münasebetiyle yapacağınız ödeme ve transfer süreçlerinde çok daha dikkatli olmak zorundasınız. Örneğin cüzdan adresini kopyaladıktan sonra bir kez daha karşılaştırabilir yahut önden denemelik birkaç dolar göndererek doğruluğunu test edebilirsiniz. Süreçler çok süratli gerçekleştiği ve süreç fiyatları çok düşük olduğu için denemelik süreç yapmanızın çok yüksek bir maliyeti olmayacaktır. Yeniden de bir kusur yaptığınızı varsayarsak bu noktada en âlâ senaryo transferi gerçekleştirdiğiniz cüzdan adresinin sahibinin kim olduğunu (bana nazaran çok güç bir seçenek olsa da) bulmak olabilir. Gerçekleştirilen süreçler blokzincir üzerinde kalıcı olarak kodlandığı ve değiştirilemediği için herkes tarafından görüntülenmekte ve takip edilebilmektedir. Mesela Arkham (ARKM) üzere blokzincir tahlil platformları aracılığıyla istediğiniz cüzdanı dilediğiniz üzere takip edebilmektesiniz.

Değişime direnç göstermenin manasızlığı

Blokzincir, cüzdan adresi, özel anahtar, sıcak cüzdan, soğuk cüzdan, seed phrase (rastgele sözlerden oluşan cüzdan şifresi), akıllı kontrat, süreç ağı üzere birçok yeni kavramla karşılaşan kullanıcılar sistemin çok karmaşık ve anlaşılmaz olduğuna dair bir yanılgıya kapılırlar. Okuma oranlarının ve dikkat düzeylerinin çok düştüğü, bilgiye 10-20 saniyelik görüntülerle ulaşılmaya çalışılan günümüzde şahıslar bu hususta sabırsız davranabilmektedir. Biraz üstüne düşüldüğü takdirde kısa müddette kavrayabilecekleri bahisleri, sahip oldukları önyargılardan ötürü baş karıştırıcı ve ağırmış üzere algılamaktalar. Öte yandan değişimin ve dijitalleşmenin başladığı su götürmez bir gerçek. Bunun sonucu olarak birçok insan bugün değilse de bir müddet sonra bu değişime ve dijitalleşmeye ayak uydurmak zorunda kalacak. Bu duruma örnek olarak yaşlı bireylerin dijital bankacılık süreçlerine adaptasyonunu düşünebilirsiniz. Birinci başta birçoğu direnç gösterir ve zorlanırken artık çok rahat bir formda kullanabilmekteler. Kim bilir, tahminen de bir gün torunlarınıza harçlığını kripto paralar aracılığıyla verirsiniz.

Özellikle birinci vakitlerde medyanın taraflı yahut eksik anlatımlarından ötürü Bitcoin ve türevleri tehlikeli birer spekülasyon aracıymış üzere yansıtılmaktaydı. Bu etapta medyanın büyük şirketler ve bankalar tarafından fonlandığına dair birçok argüman bulunmaktadır. Kripto paralar aracılığıyla sistemde birçok değişiklik olacağını düşündüğünüzde büyük şirketlerin ve bankaların işine gelmeyeceğini varsayım edebilirsiniz. Örneğin yurt dışına para yollamak istediğiniz vakit ödediğiniz süreç fiyatlarının ne kadar yüksek olduğunu düşünün. Kripto paralarla hem yurt içi hem de yurt dışı süreç fiyatlarının birebir olduğunu ve çok daha düşük olduğunu görebilirsiniz. Pozisyondan bağımsız olarak nereden nereye para yollamak isterseniz isteyin tek gereksiniminiz olan şey cüzdan adresidir. Münasebetiyle mevcut banka sisteminden çok daha farklı, ucuz ve süratli bir sistemden bahsetmekteyiz. Birebir vakitte klâsik borsaların ve bankaların çalışma saatlerinden farklı olarak kripto borsası 7/24 açıktır. Bu da tek bir ülkenin monopolünde kalmasını engellemektedir. Klasik borsalarla münasebetinden ötürü borsa açılış ve kapanış saatlerini takip etmek gerekli lakin tekrar de tek bir ülke tarafından denetim edilememesi itimat vermektedir.

Yenilikler belirsizlikleri de beraberinde getirir

Son olarak insan beyni çevresel tehditleri ve tehlikeyi sevmez. Bundan ötürü değişime karşı direnç gösterir, değişimi yavaş ve etaplı bir formda benimser, risk almaktan olabildiğince kaçınır. Bu noktada yaşanan olayları denetim edebildiğimize dair yanılgımız belirsizlikleri azaltarak öngörülebilirlik sağlar ve inançta olduğumuzu hissettirir. Öte yandan birçok yenilik aslında yeni belirsizlikler getireceği (bu yüzden yeni tehditler ve tehlikeler de bizi bekleyecek) ve denetim hissini azaltacağı için başlangıçta reaksiyonla karşılanır. Bitcoin de beşerler için büsbütün boş bir levha olduğundan, birçok insanın bu hususta kâfi bilgisinin olmamasından ve negatif haberlerle şahısların önyargılarının oluşmasından kaynaklı olarak reddetme yahut inkâr etme eğiliminde olduğunu görmekteyiz.

Benzer doğrultuda beşerler alışkanlıklarını çoklukla kolay kolay bırakamazlar zira bu vakte kadar var olan alışkanlıklar daima işe yaramıştır. Tıpkı vakitte kişi, asgarî gayret ve kaynak ile azamî yarar sağlayabilmiştir. Hasebiyle birebir rutinleri ve kalıpları sürdürmek epeyce fonksiyoneldir. Fakat çevresel şartlar birey üzerinde değişim baskısı oluşturmaya başladığında, tıpkı alışkanlıkları sürdürmek artık rastgele bir avantaj sağlamaz. Örneğin eski teknoloji devlerinden Nokia, uzun mühlet boyunca telefon bölümünü domine etmişti lakin Apple’ın dokunmatik ekranlı akıllı telefonlarla yaptığı inovatif ataklarla dalı baştan aşağı değiştirmesine ve çağın gerekliliklerine ayak uyduramadığı için tarihin tozlu sayfalarında yerini almış, pazardaki liderliğini kaybetmiştir. Bu tıp bir yaklaşım başlangıçta zihinsel bir konfor sağlasa bile (yeni şeyler öğrenmeniz gerekmeyecek, hayatınız olduğu üzere devam edecek vs.) uzun vadede çağın gerisinde kalmanıza yol açabilir. İşin özü belirsizliklere direnç göstermektense onlarla nasıl başa çıkabileceğinizi ve onları kabullenebileceğinizi fark etmekten geçmektedir. Yeni alışkanlıkların inşası için alışkanlıklarla ilgili serimi okumanızı tavsiye ederim.