Düşük fiyatlar neden hep cazip gelir?

Geçtiğimiz günlerde birkaç tanıdıkla sohbet ederken kripto paralarla ilgilendiğimi söylediğimde bu mevzu hakkında sohbet etmeye başladık. Portföyümde bulunan coin’lerden bahsederken tanıdıklardan birisi, aldığım eserlerden biri için “çok pahalı” yorumunda bulundu. Bu yorumu neye nazaran yaptığını sorduğumda ise sırf eserin “fiyatı” üzerinden yaptığını anladım. Sonrasında ise aklımda “Acaba düşük fiyatlar insanlara daha cazip mi geliyor?” sorusu yankılanmaya başladı ve süratli bir taramayla bunun sahiden de bu türlü olabileceğini fark ettim.

Benzer piyasa bedellerine sahip iki farklı coin üzerinden bu mevzuyu örneklendirebiliriz. Seçtiğimiz iki coin “AAVE” ve “UNI” olsun. Bu yazıyı yazdığım 27 Mayıs 2025 tarihinde AAVE’nin şimdiki fiyatı 280 dolar ve piyasa pahası 4,25 milyar dolarken, UNI’nin aktüel fiyatı 6,68 milyar dolar ve piyasa bedeli 4,2 milyar dolardır. Kolay matematikle 1 AAVE alabileceğiniz paraya (yani 280 dolar) 42 adet UNI alabilirsiniz (280/6.68).

Tıpkı bir çocuk gibi

Konuştuğum şahısların telaffuzlarından ve internette yaptığım araştırmalardan hareketle bu durumun altında yatan kimi ruhsal gerekçelendirmelerin olabileceğini düşünüyorum. Öncelikle finansal okuryazarlık bağlamında kendisini geliştirmeyen ve aldığı eserin ne olduğunu dahi bilmeden alım-satım yapan bu şahısları tıpkı bir çocuk üzere düşünebiliriz. Bu şahısların de çocukluk periyodunda soyut işlemleme hüneri şimdi gelişmemiş çocuklarda olduğu üzere, 200 TL’lik bir banknot yerine 40 adet 5 TL’lik banknotu tercih ettiğini, zira paranın kıymetine dair rastgele bir bilgisi olmadığını ve elindeki eserin sırf somut süreç boyutuna (elimde daha çok şey var) odaklanarak çok daha fazla parası varmış üzere düşündüğünü çıkarsayabiliriz.

Çok sayıda eser büyük yarar getirir mi?

İkinci olarak, misal doğrultuda ellerinde çok daha fazla eser bulunduğu için daha çok para kazanabileceklerini düşünmekteler. Yani aslında “1 eserden 5 dolar kâr edebilirsem 40 eserden 200 dolar kar edebilirim” mantığıyla hareket etmekteler. Bu noktada ne kadar çok adete sahip olursanız o kadar çok çarpana sahip olabilirsiniz. Münasebetiyle çok sayıda eser, şahıslara “büyük yarar potansiyeli” hissiyatı sağlamaktadır.

“Düşük fiyatlı eser daha süratli yükselir” yanılgısı

Üçüncü olarak düşük fiyatlı eserler şahıslara hem daha ucuz hem de daha ulaşılabilir görünmektedir. 280 dolarlık bir esere sahip olmakla 6,68 milyar dolarlık esere sahip olmak için harcayacağınız uğraş muadil değildir. Ki memecoin’ler düşünüldüğünde şahıslar çok ufak paralarla dahi milyonlarca adet X eserine sahip olabiliyorlar. Bireyler bu basamakta tıpkı vakitte düşük fiyatlı eserlerin hem çok daha süratli ve kolay hem de çok daha fazla yükselebileceğine dair bir yanılgıya sahipler.

Bol sıfırlı coin basanlar

Dördüncü olarak Shiba Inu ve Dogecoin üzere memecoin’lerin çok düşük fiyatlardan başlayıp önemli yararlar sağlaması, bireylerin iştahını ve risk algısını olumsuz manada beslemiştir. Bundan ötürü da birçok memecoin yaratıcısı, emsal bir modeli tekrarlayarak (bol sıfırlı coin basmak) şahıslara benzeri vaatlerde bulunmakta ve “zengin olabilecekleri” hayalini satmaktadır.

Son olarak yüksek fiyatlı eserler, küçük fiyatlı eserlere kıyasla daha volatil algılanmaktadır. Örneğin AAVE’in (güncel fiyatı 280 dolar) yüzde 20’lik bir düşüş sergilemesi 224 dolara ve yüzde 20’lik bir yükseliş sergilemesi 336 dolar düzeyine çıkartırken, UNI’nin (güncel fiyatı 6,68 dolar) düzeyinden yüzde 20 kıymet kaybetmesi 5,34 dolara, yüzde 20 yükselirse 8.02 dolar düzeyine çıkartmaktadır. Bu bağlamda bireyler, risk algılarına ve iştahlarına bağlı olarak, fiyat değişimini yüzdesel manada tıpkı olmasına karşın ünite fiyatındaki oynaklık açısından (AAVE için 56 dolar, UNI için 1,34 dolar) pahalandırıyor olabilir.

Tüm bu öykünün altında yatan sebeplere bakıldığında ise şahısların finansal okuryazarlık açısından kendilerini geliştirmemesi, eser fiyatı-piyasa bedeli münasebetine dair bilgisinin yetersiz olması, sırf fiyat odaklı bir hesaplama yapılması ve kıymet önermesinin art plana atılması sayılabilir.

Örnekler

Bu makaleyi okuyan şahısları bilgilendirmek ismine kolay bir örnek verelim: Her iki coin’in de (AAVE ve UNI) 2x yapmasını istiyorsak (yani AAVE fiyatının 560 dolar, UNI fiyatının 13,36 dolar olmasını istiyorsak) her ikisine de toplam 4,2 milyar dolarlık para girişi olması gerekmektedir. Doğal ki bu bahsettiğim örneğin coin enflasyonu üzere başka parametreleri dışarıda bıraktığımızda gerçekleşebileceğini söyleyebiliriz. Bir öbür örnekle pekiştirecek olursak: 100 dolarlık X coin’in 20 milyon dolar piyasa kıymetine, 1 dolarlık Y coin’in ise 1 milyar dolar piyasa kıymetine sahip olduğunu farz edelim. X coin’in 2x yapabilmesi için (200 dolar fiyatına ulaşabilmesi için) 20 milyon dolar para girişi yeterliyken, Y coin’in 2x yapabilmesi için (2 dolar fiyatına ulaşabilmesi için) 1 milyar dolar para girişi gerekmektedir. Münasebetiyle fiyat odaklı bir hesaplama yapmaktansa piyasa kıymeti odaklı bir hesaplama yapmanız daha gerçekçi hareket etmenizi sağlayacaktır.

Özetle yapılması gereken şey fiyat odaklı bir hesaplama yapmaktansa finansal okuryazarlığınızı geliştirerek hangi parametrelerin eser fiyatını etkileyebileceğini araştırmak ve kendinizi piyasa yapıcıların oynadığı ruhsal oyunlardan müdafaaya çalışmaktır. Ruhsal oyunlardan korunabilmenin en temel yollarından birisi de sorunun kendisini fark etmek ve nasıl çözebileceğinizi öğrenmektir. Piyasalara dair bilginizi genişlettikçe sahip olduğunuz bilişsel yanlılıkların ve içerisine düştüğünüz ruhsal manipülasyonların farkına varmaya başlayacağınızın kelamını verebilirim.